65 - 'Vroeger was alles beter', PG Kroeger: nostalgie als strategie en politiek wapen

Betrouwbare Bronnen aflevering 65 Vroeger, ja toen was alles beter. Zwarte Piet mocht nog kroeshaar hebben, boeren molken hun koeien op klompen, de kostwinner kon een huisgezin onderhouden, onze koloniën kenden hun plaats en waren dankbaar voor de beschaving die wij brachten. Ach ja, vroeger... In de actuele politiek en maatschappelijke en culturele discussies is nostalgie - een hunkering naar verondersteld eenvoudiger en duidelijker tijden een krachtig levensgevoel. De SP wil het ziekenfonds terug, de Rotterdamse PVV wil alle Turken 'terug naar de zandbak', Thierry Baudet maakt filmpjes over zeehelden en Xi Jin Ping wil de nieuwe Mao zijn. Waar komt deze hang naar zo'n verleden vandaan? Is dit typisch voor nu - een tijdperk van gele hesjes, blokkeerfriezen en racisme in het voetbalstadion? Pieter Gerrit Kroeger vertelt het verhaal van een van de oudste, meest klassieke politieke thema's: nostalgie als strategie. Deze is letterlijk zo oud als de weg naar Rome, zo blijkt. Zelfs Annie Schreijers verheerlijking van de sobere, nijvere boer als voorbeeld van maatschappelijke en politieke zuiverheid en daadkracht komt uit de antieke wereld van Hellas en Rome. Een Gouden Eeuw van heroïek en vrije geesten? De Grieken verheerlijkten die al. Een gedurige neergang naar een steeds minder goed bewind en uiteindelijk de ondergang als een reus op lemen voeten? De profeet Daniël voorzag dat al in Babylon als joodse balling. Een herstel van oude, zuivere waarden, zeden en kunst en een verwerping van de verwildering en corruptie van het heden? Het was precies wat de Reformatie van Luther, Zwingli en Calvijn bepleitte en wat de geest van de Renaissance bepaalde. Met een reeks oude en moderne voorbeelden laat PG Kroeger zien hoe herkenbaar en allerminst origineel het benutten van politieke nostalgie als wapen en program is. Het schilderij in het kantoor van Poetin bewijst het, maar ook de postume bewondering in de Verenigde Staten voor JFK en Reagan. Ook de haat van het Duitse AfD tegen de nationale 'Erinnerungskultur' past in dit patroon, evenals de herbegrafenis van dictator Franco in Spanje. Is nostalgie in de politiek gevaarlijk? Lang niet altijd! Laat PvdA'ers hun rode hart warm laten kloppen als ze denken aan Ome Joop en Vadertje Drees. Laat D66 zijn denktank vernoemen naar Hans van Mierlo. Laat de Finnen en de Esten hun jaarlijkse zangfestijn vieren. En laat elk land zijn eigen cultuur van bezinning en herinnering koesteren, verversen en overdragen. 4 en 5 mei doen wij nu anders dan 50 jaar geleden. 8 mei 1985 was in Duitsland dankzij president Von Weiszäcker een fundamenteel keerpunt in de bezinning op het verleden. Het wordt linke soep als nostalgie een wapen wordt, als het politieke macht moet helpen uitoefenen over hoe een samenleving naar zichzelf kijkt. Als onware beelden en gedachten worden benut voor overheersing. Juist omdat dit al zoveel eeuwen een krachtig motief van machthebbers blijkt te zijn. PG analyseert een serie actuele voorbeelden van dit historische patroon. Het bewieroken van 'onze boeren' om geen discussie toe te laten over de toekomst van de economie en de leefbaarheid van rurale streken, bijvoorbeeld. Of het imiteren van gedrag en stijl van autocraten uit de 19e eeuw. Ook het vertellen van kletskoek over 'onze helden van de Gouden Eeuw' of 'onze tradities' die helemaal niet bestaan. Wat hebben zulke zeer verschillende claims op een exemplarisch verleden gemeen? Verrassend veel, of het nu Mao is bij Xi of de trekkers bij Annie Schreijer. Een reeks actuele voorbeelden komt voorbij hoe het verleden als echo doorklinkt in de politiek van nu. Soms vermakelijk, soms hilarisch en af en toe aangrijpend. Dat blijkt uit de iconische toespraak van de meest wijze president van Duitsland na 1949, als uit de zingende demonstranten in Libanon in 2019. Zij vonden woorden voor hun eensgezindheid tegen polarisatie in het Weimar van de 18e eeuw en een vertolking daarvan in het Wenen van 1800. Opnieuw blijkt het werk van de cultuurdragers van die generatie voor onze tijd ongekend actueel en relevant. *** Eerdere BB-afleveringen die je hierbij kunt beluisteren Afl. 58 - PG Kroeger over 70 jaar China, de Volksrepubliek van Mao, Deng en Xi https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/16914bf4-3e63-42a8-a1ff-b561d1c31216 Afl. 31 - PG Kroeger: populisten tot mislukken gedoemd https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/c8f4c90e-6673-4d97-a3e4-69670dc0de35 Afl. 21 - PG Kroeger over Poetins rolmodel Tsaar Nicolaas I https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/ac77ecd8-fc61-4312-8ef4-a96a9870986f Afl. 13 - PG Kroeger over liberalen, volkscultuur en Stalin https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/42619ca0-539e-4162-857f-7fed9cda71d2 Verder kijken Rede bondspresident Richard von Weiszäcker, 8 mei 1985 https://www.tagesschau.de/multimedia/video/video-378259.html *** Tijdlijn van aflevering 65 00:00:00 - Intro 00:01:15 - deel 1 00:30:07 - deel 2 01:33:22 - Uitro 01:34:24 - Einde Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.